De cao voor het hbo loopt af op 1 april 2023. Tijdens de looptijd van deze cao is er gewerkt aan het uitwerken van afspraken uit de cao van 2021, met thema’s zoals werkdruk, thuiswerken door corona, en het behoud van vitaliteit en capaciteit van medewerkers. Vakbonden vinden het belangrijk dat er een goed doordacht pakket aan arbeidsvoorwaarden komt en willen dat de volgende onderwerpen tijdens deze cao-ronde worden vastgelegd:

Salaris en looptijd

Sinds de vorige cao-onderhandelingen is de wereld flink veranderd, vooral door de oorlog in Oekraïne en de daarbij horende inflatie, die de koopkracht flink heeft aangetast. Uit enquêtes blijkt dat veel werknemers in onze sector de negatieve effecten van inflatie en stijgende energieprijzen ervaren. Aangezien het werk in het hoger beroepsonderwijs van groot maatschappelijk belang is, vinden de vakbonden dat werknemers hiervoor financieel gewaardeerd moeten worden. Daarom is koopkrachtbehoud een essentieel onderdeel van hun looneis voor de nieuwe cao. Ze stellen een looptijd van één jaar voor en willen daarnaast dat er in de toekomst jaarlijks een automatische prijscompensatie komt, gebaseerd op de inflatiecijfers van het CBS in oktober. Voor het jaar 2021-2022 bedroeg de inflatie meer dan veertien procent.

Vergoedingen en voorzieningen

Naast generieke loonsverhogingen willen de vakbonden dat er aanvullende afspraken worden gemaakt over vergoedingen. Ze pleiten voor een verhoging van de vergoedingen voor dienstreizen en woon-werkverkeer, zodat deze meer kostendekkend zijn. Ook moet er een minimumnorm komen voor thuiswerkvergoedingen.

Functiemix / Salarismix

Hoewel de functiemix sinds 2013 onderdeel is van het budget van hogescholen, merken vakbonden dat het systeem van functiewaardering tekortschiet. Dit leidt ertoe dat gelijk werk niet altijd gelijk beloond wordt en dat er grote verschillen bestaan in inschaling, zowel tussen collega’s als tussen hogescholen. In de cao van 2020 staat dat docenten met een masterdiploma minimaal in schaal 11 moeten worden ingeschaald, maar uit vacatures blijkt dat dit niet altijd gebeurt. Vakbonden willen meer afdwingbare afspraken om deze ongelijkheid tegen te gaan, onder andere door het invoeren van een landelijke set normfuncties, zoals bij de cao voor universiteiten. Dit systeem moet zorgen voor een duidelijke verdeling tussen functies van docent 11 en docent 12, met regels voor automatische doorstroom van schaal 11 naar schaal 12. De vakbonden vinden dat schaal 10 niet passend is voor een docent in het hbo.

Long covid en arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV)

Werknemers die na twee jaar ziekte meer dan 35% arbeidsongeschikt worden verklaard, kunnen in de WIA terechtkomen en flink in inkomen achteruitgaan, soms tot bijstandsniveau. Dit probleem is urgenter geworden door long covid, een ziekte die vaker voorkomt in het onderwijs vanwege het werken met grote groepen. De vakbonden willen dat alle werkgevers in het hbo een collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten, zodat ook huidige long covid-patiënten en werknemers die wegens ziekte zijn ontslagen, bescherming krijgen. Een vergelijkbare afspraak is al gemaakt in de cao voor verpleeg- en verzorgingshuizen.

Werkdruk

Hoge werkdruk blijft een belangrijk probleem in het hbo. Onderzoek toont aan dat veel medewerkers onbetaald extra werk verrichten, wat leidt tot doorwerken in het weekend, vakanties en avonduren, en uiteindelijk tot uitval. Het bestaande werkdrukbeleid heeft onvoldoende effect gehad, en vakbonden willen dat er stappen worden gezet om dit te verbeteren. Taken moeten realistisch en uitvoerbaar zijn binnen de beschikbare fte’s. Indien dit niet mogelijk is, moet het aantal fte’s worden uitgebreid of taken moeten worden geschrapt. Vakbonden willen dat medewerkers toegang krijgen tot een commissie die kan beoordelen of de taakopdrachten haalbaar zijn binnen de afgesproken werktijd.

De volledige werkweek en normjaartaak van 1659 uur wordt vaak helemaal gevuld met taken. Om personeel meer ruimte te geven, willen de bonden dat er 200 uur per jaar wordt gereserveerd voor regelruimte, naar rato van de werktijdfactor. Daarnaast moet het aantal contacturen per week worden beperkt, en de cao-regel over de maximale werkdag moet worden aangescherpt. Ook willen de bonden verplichte pauzes van 20 minuten per dagdeel, en voldoende pauzeruimtes voor personeel.

Ten slotte willen vakbonden meer duidelijkheid over de inzetbaarheid van deeltijdmedewerkers, die nu vaak meer werken dan hun formele betrekkingsomvang. De werkgever moet afspraken maken met deeltijders over hun feitelijke inzet per week. Indien werkgever en werknemer geen schriftelijke overeenstemming kunnen bereiken, geldt voor de beschikbaarheid van de werknemer de volgende tabel:

 

Werktijdfactor                               Maximaal aantal dagdelen        Maximaal aantal dagen in

in te roosteren voor                         te roosteren voor

werkzaamheden                                  werkzaamheden

t/m 0,1                                             2                                                                      1

t/m 0,2                                             2                                                                     1

t/m 0,3                                             3                                                                     2

t/m 0,4                                             4                                                                     2

t/m 0,5                                             5                                                                     3

t/m 0,6                                             6                                                                     3

t/m 0,7                                             7                                                                     4

t/m 0,8                                             8                                                                    4

t/m 0,9                                             9                                                                    5

> 0,9                                                 10                                                                  5

Vitaliteit

In de cao voor het hbo van 2021 is afgesproken dat er aandacht zou worden besteed aan vitaliteit en duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Het doel is om nieuwe werknemers goed te begeleiden en hun werkdruk te verlagen, en ervoor te zorgen dat oudere medewerkers vitaal blijven tot hun pensioen. Het arbeidsmarktfonds Zestor heeft daarom onderzoek gedaan naar de positie van starters en verkenningen uitgevoerd over loopbaanregelingen. Vakbonden willen dat de resultaten van deze onderzoeken worden verwerkt in een regeling die zowel starters, oudere werknemers als de middengroepen beter ondersteunt. Voor starters moet er een duidelijke regeling komen voor inwerken, het behalen van de Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB), en zekerheid over een vast contract. Startende docenten moeten in hun eerste drie jaar minstens 90 uur per jaar krijgen om vrij te besteden, afhankelijk van hun betrekkingsomvang. Voor de middengroepen willen de bonden verbeteringen in geboorteverlof en andere verlofvormen. Voor oudere werknemers willen ze de bestaande WS-regeling uitbreiden met behoud van pensioenopbouw.

Beoordeling en beloning

Werknemers die het hoogste punt van hun schaal hebben bereikt en een uitstekende beoordeling krijgen, zouden beloond moeten worden met een salarisverhoging volgens het normpercentage dat bij hun functieschaal hoort. Deze verhoging zou minimaal een jaar moeten duren.

Arbeidsovereenkomsten

De cao heeft als uitgangspunt dat structureel werk uitgevoerd moet worden op basis van vaste contracten, of tijdelijke contracten met uitzicht op vast. Hoewel de cao heeft gezorgd voor een daling van het aantal tijdelijke contracten, is dit aantal tijdens de coronaperiode weer gestegen. Vakbonden willen afspraken maken om dit aantal opnieuw terug te dringen en het gebruik van tijdelijke D-4 contracten te beperken. Deze veroorzaken stress en onzekerheid bij nieuwe medewerkers en leiden vaak tot vroegtijdige uitstroom, wat veel tijd en geld kost. Vakbonden willen daarom dat hogescholen meer gebruikmaken van D-3 contracten, die uitzicht geven op een vast contract.

Pensioenen en pensionering

Als een werknemer de AOW-leeftijd bereikt tijdens het schooljaar, moet hij het recht hebben om dat jaar af te maken. Daarna eindigt het dienstverband, tenzij er andere afspraken worden gemaakt tussen de werknemer en werkgever. Een jaar voor de AOW-leeftijd moet er een gesprek plaatsvinden over de wensen rondom wel of niet doorwerken na deze leeftijd.

Naleving van de cao hbo

Het is belangrijk dat de afspraken uit de cao worden nageleefd om een gezonde werkomgeving te creëren. Helaas wordt niet elke bepaling in de praktijk gevolgd, met name de afspraken uit de preambule. De cao is duidelijk in artikel B-4 lid 4: werkgevers mogen niet afwijken van de cao, tenzij anders vermeld. Als blijkt dat een hbo-instelling zich niet aan de cao houdt, moeten er middelen zijn om de naleving af te dwingen. De vakbonden pleiten daarom voor handhaving en sancties voor hogescholen die de cao niet juist toepassen, door middel van een onafhankelijke commissie of stichting.

Sociale veiligheid

Er zijn signalen dat de sociale veiligheid op sommige hbo-instellingen niet op orde is. Het is essentieel dat werknemers in een veilige werkomgeving kunnen werken. De vakbonden willen daarom afspraken vastleggen in de cao om ervoor te zorgen dat de sociale veiligheid geborgd is. Werknemers moeten zonder angst melding kunnen maken van onveilige situaties, en die meldingen moeten serieus worden genomen en onderzocht, zodat er passende maatregelen kunnen worden genomen.

Overige aandachtspunten en technische zaken

Vakbonden willen dat er minimumtarieven komen voor zzp’ers in het hbo. Verder moet de werkgever een fiscale salderingsregeling treffen voor dienstreizen en woon-werkverkeer. De vergoeding voor eigen vervoer moet kostendekkend zijn. Ook willen vakbonden dat er een basisnorm komt voor de vergoeding van woon-werkverkeer. Daarnaast pleiten ze voor de mogelijkheid voor werknemers om een werkdag van negen uur te kiezen.

Bij bestuurlijke vernieuwingen moeten eerst de medezeggenschapsstructuren worden aangepast, zodat er geen periode zonder inspraak ontstaat. Ook willen de bonden dat Zestor onderzoek doet naar het gebruik van tijdelijke contracten in het kunstonderwijs, specifiek over artikel D-5 lid 1a van de cao.

De werkgever moet financieel verantwoordelijk blijven voor zieke (ex-)werknemers. Er valt nog veel te verbeteren in de preventie, re-integratie, en begeleiding van zieke werknemers. Daarnaast willen de vakbonden dat de stijging van de WGA-premie niet langer op de werknemers wordt verhaald, maar volledig door de werkgever wordt gedragen.

Onderbesteding van het professionaliseringsbudget moet worden doorgeschoven naar het volgende jaar. Dit moet in de cao worden vastgelegd voor uniforme toepassing binnen de sector.

Andere punten die de vakbonden willen doorvoeren zijn onder meer het schrappen van de zinsnede “Artikel O-4 is van toepassing” in artikel M-1-e en het actualiseren van de regeling vakbondscontributie (bijlage IV). Ook willen ze onevenwichtigheden in de schaalopbouw aanpakken en de laagste treden van schaal 1, die onder het minimumloon vallen, verwijderen. Ze pleiten voor gelijkstelling van avondwerk voor alle medewerkers, in plaats van alleen voor 50-plussers. Daarnaast willen ze dat pleegzorgverlof wordt gelijkgesteld aan adoptieverlof. Ze pleiten voor volledige doorbetaling en pensioenopbouw tijdens geboorteverlof, doorbetaald maatschappelijk verlof, en de invoering van een rouwprotocol. Tenslotte willen ze dat er stageovereenkomsten worden opgesteld voor hbo-studenten, met vergoedingen voor stage- en onkosten.

Tot slot

De vakbonden behouden zich het recht voor om voorstellen aan te passen, aan te vullen of in te trekken, evenals om nieuwe voorstellen in te dienen.

De inzet van de werkgevers, de Vereniging van Hogescholen, is HIER te vinden.

[1] CPI oktober 2021-2022 volgens opgave CBS 14,3%